dimanche 29 novembre 2009

Mikel LABOA


Op 1 december, is het één jaar geleden dat de Baskische singer-songwriter Mikel Laboa op 74-jarige leeftijd overleed.

Mikel Laboa zag het licht op 15 juni 1934 in Donostia. Zijn vader, lid van de Nationalistische Baskische Partij, zag zich tijdens de oorlog verplicht naar Frankrijk uit te wijken en installeerde zijn familie in Bordeaux.
Na de oorlog keerde zijn moeder, met de kinderen, terug naar Donostia maar de vader bleef in exil.

In 1953 besloot de jonge Laboa geneeskunde te gaan studeren en hij specialiseerde zich als neuropsychiater voor kinderen. Hij zong toen ook al en ontdekte de muziek van Atahualpa Yupanqui (wiens moeder een Baskische is) en Violeta Parra. Hij besefte dat in tijden van dictatuur heel wat kan gezegd worden in een lied en kende weldra hun muziek uit het hoofd. Maar op 25-jarige leeftijd werd hij ernstig ziek en moest 9 maanden in bed blijven. Het genezingsproces duurde twee jaar en die zou hij benutten om traditionals te verzamelen.

Nadat hij zijn studies, in Barcelona, beëindigd had keerde hij terug naar Donostia om er zijn beroep uit te oefenen.
In 1964 neemt hij zijn eerste plaat op: AZKEN!
Weldra kwam hij in contact met andere Baskische artiesten. Er waren de dichters Joxean Artze, Daniel Landart, Gabriel Aresti, de beeldhouwer Jorge Oteiza, maar vooral de zangers zoals Benito Lertxundi, Lourdes Iriondo, Xabier Lete, Manex Pagola, Peio Ospital, Pantxoa Carrère, Maite Idirin... Samen vormden zij de groep "Ez Dok Amairu" met het doel het Baskische traditionele lied nieuw leven in te blazen evenals nieuwe traditionals te creëren. In hun optredens was er plaats voor poëzie, dans en theater. In het Franquistische Spanje durfden ze het aan om in het Euskara te zingen en platen op te nemen. Maar de censuur waakte.

Mikel Laboa's platen werden verboden en net zoals de andere Baskische zangers kreeg hij een zangverbod van 5 jaar in Biskaje en drie jaar in Guipuzcoa. De groep zong dan maar in het buitenland onder andere in Italië.
Het was in Venetië dat Mikel Laboa in 1972, nadat de groep uiteenging, zijn nieuwe spektakel, “Ikimilikiliklik”, voorstelde. Het was een spektakel met tekeningen van Jose Luis Zumeta, gedichten van Joxean Artze, liederen en filmprojecties. In 1974 kwam het spektakel op de plaat Bat-Hiru.
De optredens liepen goed en er kwamen in de jaren 70 steeds meer groepen bij. Deze muzikale en militante activiteit kende zijn hoogtepunt in 1978, in Bilbao.
Mikel Laboa zong er voor 40.000 mensen ondanks doodsbedreigingen van extreemrechts en het baldadige politieoptreden tijdens eerdere concerten.
Maar hij droomde ervan de contestatie een nieuwe vorm te geven en ging... zwijgen!

Zes jaar lang, tot in 1984, zong hij niet meer voor een publiek. Iedereen dacht dat het stilzwijgen definitief was maar ondertussen werkte Laboa aan een nieuwe muzikale taal. Samen met de pianist Inaki Salvador ondernam hij een reeks recitals waarin de jazz vooraan stond. Baskische jazz! Hij bleef hierbij steeds een militant! Hij zong voor de ikastola, voor de veralgemening van de Baskische taal in het onderwijs, voor de politieke gevangenen...

Mikel Laboa was een vernieuwer die niet schuw was van samenwerking met uiteenlopende artiesten zoals Fermin Muguruza, Ruper Ordorika, Jean-Michel Bedaxagar, Tapia en Leturia of nog Kepa Junkera. Hij werkte met de schrijver Bernardo Atxaga en de dichter Joseba Sarrionaindia (voor deze in de gevangenis terecht kwam), bracht een hommage aan John Cage en schiep, in 1994, het experimentele MUGAK.
Zijn TXORIA TXORI wordt sinds zijn schepping als een traditional beschouwd en door iedereen meegezongen.
Mikel Laboa wist dat een lied niet alleen een partituur in een liedjesboek is!
Zijn leven was gewijd aan psychotische kinderen, aan de politieke gevangenen, aan de zang, de muziek, de muzikale creatie...

Vertaald naar een tekst van Denis Laborde


Nahiz eta heriotza
Ik weet dat ik zal sterven,
maar dat is geen reden
om te stoppen met vechten,
met alle middelen,
tegen de dood.
De dood zal me niet verrassen
Ik zal het leven bezingen
Zolang ik leef.
En zo zij mij vroeger zouden doden,
dan zal bij de laatste klacht die
tussen mijn tanden zal wegsterven,
de eerste glimlach op de lippen
van een ander ontluiken.

Paroles : JosAntton ARTZE
Musique : Mikel LABOA



jeudi 26 novembre 2009

Abenduak 29




Maite zaitut, es…

En de andere liedjes van deze CD vergezellen me nu al enkele dagen…
Wat te zeggen over de muziek? Het is meer “bossa nova” dan “boga boga”!
Wat er in de andere songs verteld wordt, hoop ik later te vertalen.
Ik nodig iedereen uit te gaan luisteren op “Deezer”! (Waarvan link onderaan!)

Ondertussen kreeg ik van mijn vriend Jan de vertaling van de Spaanse kritieken en die mogen ook gelezen worden!






“Abenduak 29” - “29 december”
Jabier Muguruza



"29 de diciembre" is het 8ste album van de hand van deze zanger/accordeonist die op zijn eentje werkt. Hij brengt zijn composities op een intimistische manier. Ze zijn bijna allemaal gebaseerd op gedichten van Baskische dichters. Hij wordt ditmaal vergezeld van gitarist Ángel Unzu en de zangeres Mireia Otzerinjauregi. Speciale samenwerking kwam van Jorge Drexler.
Duur: 41-29".—



“Jabier is een groot verteller. Hij vertelt, geeft uitleg en vooral, hij zingt alsof alles toevertrouwd werd in de intimiteit rond de brassero, tijdens een winternacht.”
La Luna de Metrópoli (El Mundo)


“Het zijn liedjes van een zeldzame gevoeligheid. Geuit met delicatesse. Een kleine schat(kist)
Carlos Galilea (El País)

“Een nieuwe verheerlijking van het leven van alledag van de hand van een edelsmid van de muziek, van het woord, van de gezongen poëzie.
Igor Cubillo (Efe Eme).


titels

1. Maite zaitut, es 2. Bainugelako miraria. 3. Bizitza bizitza da. 4. Abenduak 29. 5. Erantzungailuen dendan. 6. Ilunkeran. 7. Jaka zahar bat. 8. El doctor. 9. Gure bidea. 10. Sin título 4.

http://www.deezer.com/fr/music/jabier-muguruza/abenduak-29-404131#music/jabier-muguruza/abenduak-29-404131

samedi 21 novembre 2009

Maite zaitut, ez

Maite zaitut, ez

Veertig jaar werken
In de hoogovens,
Maar in zijn hart nog steeds een boer!
In oktober grilde hij rode pepertjes,
Met zijn soldeerbout,
Op het balkon van zijn arbeidersflat.
Zijn stem kon eenieder
het zwijgen opleggen.
Alleen zijn dochter durfde hem trotseren.

Hij zei nooit: “Ik hou van je”

De tabak en staalstof verbrandden
Zijn stembanden.
Twee klaprozen die weldra hun kop lieten hangen.
Toen hij zijn pensioen nam, trouwde zijn dochter
En verhuisde naar een andere stad
Hij gaf haar een geschenk:
In de loop der jaren had hij, in de fabriek, stukken staal genomen
En beetje bij beetje
Soldeerde hij een stalen bed.

Hij zei nooit: “Ik hou van je”


vendredi 13 novembre 2009

Jabier Muguruza












In « Balade en Pays Basque », het ter ziele gegane radioprogramma van mijn vriend Alain, hoorde ik meermaals liedjes van Jabier Muguruza.

De broer van de beroemde en beruchte rockster Firmin Muguruza brengt zachte luisterliedjes en durft ook wel eens, en helemaal niet slecht, Leonard Cohen coveren!

Maar na het verdwijnen van mijn lievelingsprogramma, bleef er enkel YouTube over om Jabier te horen (en te zien!). Een zoektocht langs Belgische platenwinkels leverde enkel afgelopen hakken op! Niks, niets, geen enkele Jabier te bespeuren…
In oktober kreeg ik weer hoop! Een vriend vertrok weldra naar het geliefde Baskenland en hij was bereid mijn verlanglijstje op zak te steken!
Maar… Jabier Muguruza lag er niet meer in de platenrekken… Uitverkocht?

Een beetje moedeloos “Googelde” ik, op zoek naar Jabier, met steeds dezelfde song op de achtergrond: ♪Maite zaitut, ez
Ha! Op “Deezer” kon ik de hele CD “Abenduak 29” beluisteren wat mij nog meer frustratie bezorgde! Hoe aan die CD geraken?

Op 7 november, feestdag van de heilige Xalbador, ontdekte ik toevallig de webstek

http://www.resistencia.es/

RESISTENCIA… Mmm...

De hele webstek was dan wel in het Spaans maar ik begreep meteen dat het hier om de verdeler ging die mij die gegeerde CD zou kunnen bezorgen. Ik ontdekte dat er zelfs een spiksplinternieuwe CD uitkwam!
Er bleef me niets anders over dan deze verdeler te contacteren, in het Frans!
Maandagmorgen vond ik al een vriendelijk mailtje en in minder dan geen tijd was de bestelling van drie CD’s geregeld!

Vanmorgen, 13 november, werd het waardevolle pakje me geleverd!

En nu…? Genieten☺


http://www.youtube.com/watch?v=Mj4vBzG1KJU